تاریخچه هوش مصنوعی از ابتدا تا امروز

مقدمه

این‌روزها همه‌جا صحبت از هوش مصنوعی یا AI است. تکنولوژی جدیدی که حلال همه‌ی مشکلات است! سر در آوردن از این تکنولوژی مانند همه‌ی تکنولوژی‌های جدید،‌ ممکن است گیج‌کننده باشد. حتی متخصصان هوش مصنوعی هم به‌سختی می‌توانند خود را با تحولات لحظه‌ای این فناوری همراه کنند. به راستی هوش مصنوعی از کجا آمد؟ این تکنولوژی همه کاره چگونه متولد شد؟ در این مطلب به بررسی تاریخچه هوش مصنوعی، انواع و کاربردهای آن می‌پردازیم؛ با ما همراه باشید.

هوش مصنوعی چیست؟

اصطلاح «هوش مصنوعی» یا (Artificial Intelligence) به اصطلاح AI، در واقع تکنولوژی است که به نحوی قابلیت تفکر دارد! هوش مصنوعی با مطالعه الگوهای مغز انسان و تجزیه‌وتحلیل آن‌ها سیستم‌های هوشمند و نرم‌افزارها را توسعه می‌دهد. هدف هوش مصنوعی طراحی و ساخت ابزارهای مصنوعی نرم‌افزاری و سخت‌افزاری است که بتوانند کارهایی را به هوشمندی انسان انجام دهند. در واقع هوش مصنوعی آموزش کامپیوترها برای انجام کارهای انسان است!

تاریخچه‌ هوش مصنوعی

در ادامه تاریخچه‌ی هوش مصنوعی در سال‌های مختلف را بررسی می‌کنیم:

آلن تورینگ (1950)

منشا پیدایش هوش مصنوعی مربوط به اواسط قرن بیستم میلادی است. در این دوره‌، دانشمندان کامپیوتر، الگوریتم‌ها و نرم‌افزارهایی ساختند که تسک‌هایی مثل حل مسئله و تشخیص الگو را که معمولا با هوش انسانی قابل‌انجام است، انجام دهند. از پیشگامان این حوزه در آن زمان، ریاضیدان و دانشمند کامپیوتر انگلیسی به‌نام آلن تورینگ (Alan Turing) بود که سعی داشت امکان دستیابی به هوش مصنوعی را با علم ریاضی بررسی کند.

آلن تورینگ در طول جنگ جهانی دوم ماشینی به نام Bombe طراحی کرد که توانست ارتباطات آلمانی‌ها توسط ماشین انیگما را درهم بشکند. آزمایش دیگر او نیز در زمینه هوش ماشینی بود. در این آزمایش، از یک بازجو استفاده شد که باید متوجه می‌شد کدام پاسخ متعلق به انسان است و کدام به ماشین تعلق دارد.

جان مک‌کارتی و پیدایش هوش مصنوعی (1950)

در سال ۱۹۵۶ کنفرانسی به نام کنفرانس دارتموث (The Dartmouth Conference) در زمینه هوش مصنوعی در آمریکا برگزار شد. در این کنفرانس پژوهشگران حوزه‌های مختلف ریاضی، علوم کامپیوتر، فیزیک و سایر رشته‌ها به منظور بررسی ساخت هوش غیرطبیعی حضور داشتند. تا پیش از این کنفرانس، از اصطلاح هوش مصنوعی یا همان AI استفاده نمی‌شد. تا این که در این کنفرانس برای نخستین بار جان مک‌کارتی (John McCarty ) مهندس کامپیوتر آمریکایی، از این اصطلاح استفاده کرد! جان مک‌کارتی نقطه برجسته تاریخ هوش مصنوعی است.

هدف او این بود که ماشینی طراحی کند که بتواند؛ مانند انسان فکر کند. او معتقد بود که این پیشرفت علمی در عرض 5 تا 5000 سال آینده اتفاق خواهد افتاد! علاوه بر این، او زبان کامپیوتری Lisp را در سال 1958 اختراع کرد که به عنوان زبان برنامه‌نویسی استاندارد هوش مصنوعی شناخته شد.

پرافتخارترین دوران هوش مصنوعی

از سال‌های ۱۹۵۷ تا ۱۹۷۴، به‌عنوان دوران شکوفایی هوش مصنوعی یاد می‌شود. در این دوره، کامپیوترها سریع‌تر، ارزان‌تر و فراگیرتر شدند و افراد می‌توانستند اطلاعات بیشتری را ذخیره کنند. الگوریتم‌های یادگیری ماشین نیز بهبود یافتند و افراد، بهتر می‌دانستند از کدام الگوریتم برای حل کدام مشکل، استفاده کنند.

از جمله اکتشافات این دهه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ماشین لرنینگ: آرتور ساموئل در  سال 1959، اصطلاح «یادگیری ماشینی» را برای آموزش به ماشین‌ها در بازی شطرنج، ارائه کرد. پدیده‌ای که باعث شد بتوانند بهتر از انسان‌ها در مسابقه‌های شطرنج پیروز شوند.

• ربات Unimate: در سال 1961 اولین ربات صنعتی به نام آنیمیت روی خط مونتاژ کارخانه جنرال موتورز در نیوجرسی شروع به کار کرد. این ربات وظیفه حمل و نقل قطعات قالب و جوشکاری روی اتومبیل‌ها را بر عهده داشت. 

• سیستم‌های خبره ( Expert System): ادوارد فایگنبام و جاشوا لدربرگ در سال 1965، اولین سیستم‌های خبره را ایجاد کردند که نوعی هوش مصنوعی، برای تکرار تفکر و تصمیم‌گیری انسانی بود.

• ربات چت ELIZA : جوزف وایزنبام در سال 1966، اولین «ربات چت» به نام الیزا را معرفی کرد. الیزا یک روان درمانگر ساختگی بود که از پردازش زبان طبیعی (NLP) برای گفتگو با انسان‌ها استفاده می کرد.

• روش گروهی مدیریت داده‌ها (GMDH): ریاضیدانی اهل شوروی به نام الکسی ایواخننکو در سال ۱۹۶۸، در مجله  «Avtomatika»این روش را منتشر کرد؛ که رویکرد جدیدی در پیشرفت هوش مصنوعی بود. این روش چندی بعد با عنوان «یادگیری عمیق» کامل‌ترشد.

• تاسیس انجمن پیشرفت هوش مصنوعی: در سال 1979 انجمن آمریکایی هوش مصنوعی که اکنون با عنوان «انجمن پیشرفت هوش مصنوعی» شناخته می‌شود، تأسیس شد.

زمستان هوش مصنوعی!

در تاریخچه هوش مصنوعی، از دهه ۱۹۸۰ به عنوان «زمستان هوش مصنوعی» یاد می‌شود. در این دوران، میزان علاقه‌مندی پژوهشگران به پیشبرد تحقیقات این حوزه کاهش یافت و پروژه‌های تحقیقاتی با شکست مواجه شدند. همچنین، افراد متخصص بودجه کافی برای انجام پژوهش‌های خود نداشتند.

از پروژه‌های موفق این دوران می‌توان به پروژه WABOT-2 اشاره کرد؛ که نسخه‌ اولیه‌ی این پروژه توسط دانشگاه Waseda ژاپن به ثمر رسیده بود. این ربات قادر بود علاوه‌بر برقراری مکالمه با افراد، نُت‌های موسیقی را بخواند و آن‌ها را بنوازد.

شرکت مرسدس بنز، در این دهه خودروی بدون سرنشینی را طراحی کرد؛ که مجهز به دوربین و حسگر بود. همچنین می‌توانست ۵۵ مایل سرعت را بدون راننده در جاده حرکت کند!

از دیگر اکتشافات این دهه، چت‌بات هوشمندی به نام Jabberwacky بود. رولو کارپنتر (Rollo Carpenter )، این چت‌بات را با هدف قبول شدن در آزمون تورینگ طراحی کرد. کارپنتر تجربه‌ی دیگری نیز داشت.

تاریخچه هوش مصنوعی در دهه‌ی 90

در دهه ۱۹۹۰، با پیشرفت‌های چشمگیر در شاخه ماشین لرنینگ، سیستم‌های پیشرفته‌ای برای پردازش متن و بینایی ماشین طراحی شد. پژوهشگران در این دهه، روش‌های آماری مختلفی را به منظور شناسایی آماری الگوهای موجود در داده‌ها ارائه دادند. بدین ترتیب، سیستم‌های هوشمند این دهه با الگوریتم‌های آماری، به‌طور خودکار، اطلاعاتی از داده‌ها را یاد می‌گرفتند.

از دستاورد‌های این دهه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شبکه عصبی پیچشی (Convolutional Neural Network | CNN) در حوزه‌ی بینایی ماشین؛ به عنوان یکی از مهم‌ترین دستاوردهای دهه ۱۹۹۰ است.

• شبکه عصبی (Recurrent Neural Network | RNN ) در سال ۱۹۹۷، توسط سپ هوچرایتر و یورگن اشمیدهابر  ارائه شد. کاربرد این شبکه، در مسائلی همچون تحلیل سری زمانی (Time Series Analysis)  و پردازش زبان طبیعی ملاحظه کرد.

• دو ربات اسباب‌بازی با نام‌های Furby و AIBO در سال‌های 1998 و 1999 برای کودکان ارائه شدند. ربات ۲ هزار دلاری AIBO می‌توانست در طی کنش و واکنش و کسب تجربه از محیط اطراف خود، چیزهای جدیدی یاد بگیرد و با صداهای مختلف با افراد ارتباط برقرار کند.

2000 و پیشرفت چشمگیر هوش مصنوعی

رشد و توسعه پروژه‌های هوش مصنوعی از دهه ۱۹۹۰ بدون وقفه ادامه پیدا کرد؛ با شروع دهه ۲۰۰۰، میزان پیشرفت در این حوزه‌ی هوش مصنوعی با سرعت بالا می‌رفت.

در این دهه، اصطلاحات جدیدتری نیز مورد استفاده قرار گرفتند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به کلان داده (Big Data) اشاره کرد.

کلان داده به 3 مشخصه تقسیم می‌شود:

• حجم داده: حجم داده‌هایی که برای آموزش مدل‌های پیشرفته‌تر نیاز است. باید بسیار بیشتر از حجم داده‌های مدل‌های ساده‌ باشد.

• سرعت تولید داده: داده‌ها با سرعت بسیار زیادی در شبکه‌های اجتماعی و دستگاه‌های اینترنت اشیاء تولید می‌شوند.

• تنوع داده: امروزه داده‌ها در قالب‌های مختلف و به راحتی تولید می‌شوند. بنابراین بنا به نیاز خود از داده‌های ساختاریافته و غیرساختاریافته یا نیمه ساختاریافته استفاده کرد.

از دستاوردهای این دهه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• پروفسور سینتیا اهل بریزیل در سال 2000، ربات کمیست را ابداع کرد؛ این ربات قادر به شبیه‌سازی احساسات انسان را با چهره خود بود!

• اولین جاروبرقی هوشمند به نام رومبا (Roomba) در سال 2002 به بازار عرضه شد.

• در سال 2003، دو مریخ‌نورد به نام‌های «فرصت» و «کنجکاوی» بر روی مریخ فرود آمدند. این دو مدل بدون دخالت انسان در سطح سیاره حرکت کردند.

• شرکت‌هایی مانند توییتر، فیس‌بوک و نتفلیکس در سال 2006، شروع به استفاده از هوش مصنوعی به عنوان بخشی از الگوریتم‌های تبلیغاتی و تجربه‌ی کاربری (UX) خود کردند.

• شرکت مایکروسافت Xbox 360 Kinect را در سال 2010 راه‌اندازی کرد؛ این کنسول، اولین سخت‌افزاری بود، که برای ردیابی حرکت بدن و ترجمه آن به جهت‌های بازی طراحی شد.

تاریخچه هوش مصنوعی در 2010

از سال ۲۰۱۰ تاکنون، هوش مصنوعی تغییر و تحولات بسیار چشمگیری را به همراه داشته و زندگی انسان با این فناوری عجین شده است. گوشی‌های هوشمند امروزی، نمونه بارزی از پیشرفت هوش مصنوعی محسوب می‌شوند؛ که اکثر افراد، تجربه استفاده از آن را دارند و تقریباً می‌توان گفت این ابزار به جزء جدایی‌ناپذیر زندگی روزانه انسان تبدیل شده است.

از دستاوردهای مهم دهه‌ی اخیر، دستیار صوتی Siri است؛ که افراد می‌توانند با کمک آن، به‌صورت کلامی با گوشی خود ارتباط برقرار کنند و با استفاده از تلفن هوشمند خود، یک سری کارهای روتین را انجام دهند. این سیستم در سال ۲۰۱۰ برای گوشی‌های اپل ارائه شد. در پی ارائه دستیار صوتی Siri، شرکت گوگل، مایکروسافت و آمازون، در سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۴ و ۲۰۱۶ سیستم‌های Google Now ،Cortana ، Alexa و Google Home را به عنوان دستیارهای صوتی ارائه کردند.

دیگر رویداد مهم در این دهه، در سال ۲۰۱۵ رخ داد. در این سال، شرکت OpenAI توسط ایلان ماسک (Elon Musk) و ۵ تن از افراد دیگر به عنوان مرکز تحقیقاتی و توسعه هوش مصنوعی در آمریکا تاسیس شد. این شرکت درحال‌حاضر به عنوان یکی از پیشروهای حوزه هوش مصنوعی محسوب می‌شود.

این شرکت در حوزه‌های پردازش تصویر و پردازش زبان طبیعی پروژه‌های بسیار مهمی را ارائه کرده‌است. از جمله این پروژه‌ها ChatGPT و GPT 4 هستند؛ که توجه بسیاری از افراد را به خود جلب کرده‌اند.

دستاوردهای هوش مصنوعی در 2010

دیگر دستاوردهای هوش مصنوعی در این سال‌ها عبارتند از:

• در سال 2017، پیشرفت‌های بزرگ در زمینه هوش مصنوعی رخ داد؛ و فناوری‌هایی مانند AlphaGo توسط DeepMind توسعه یافتند.

• در سال 2019 هوش مصنوعی در مراقبت‌های بهداشتی و تشخیص بیماری‌هایی مانند سرطان سینه و ریه توسعه یافت.

• استفاده از هوش مصنوعی در زمینه مدیریت بحران و درک بهتر ویروس در سال 2020. همچنین توسعه استراتژی‌های مؤثر برای ردیابی ارتباطات و نظارت بر فاصله‌گذاری اجتماعی و… .

• استفاده از فناوری‌های RPA و IPA توسط کسب و کارها با هدف ساده‌سازی عملیات، کاهش هزینه‌ها و بهبود کارایی و… .

هوش مصنوعی در سال‌های اخیر

در سال ۲۰۲۳، شرکت مایکروسافت به عنوان یکی از سهام‌داران شرکت OpenAI، موتور جستجوگر Bing خود را به قابلیت چت‌باتی مبتنی بر مدل GPT-4 تجهیز کرد. کاربران می‌توانند در حین جستجو در فضای اینترنت، با این چت‌بات نیز به مکالمه بپردازند و پاسخ دقیقی را برای پرسش‌های خود دریافت کنند.

هوش مصنوعی بینگ قابلیتی را نیز برای ساخت تصاویر ارائه کرد که بر پایه یکی از مدل‌های ارائه شده توسط OpenAI‌ با نام DALL-E کار می‌کند. این ابزار هوشمند بر اساس متنی که از ورودی می‌گیرد، تصویری را در خروجی ارائه می‌کند.

GoogleAI نیز هوش مصنوعی بارد (Bard) را ارائه کرده است که چت‌باتی مستقل به حساب می‌آید و از رقیبان ChatGPT محسوب می‌شود.

هوش مصنوعی در این سال‌ها به اندازه‌ای گسترش یافت که اکنون بسیاری از ما انسان‌ها به صورت روزانه از آن استفاده می‌کنیم. این افزایش دسترسی باعث می‌شود تا بسیاری از محدودیت‌ها از بین بروند. امروزه افراد می‌توانند بدون محدودیت‌های جغرافیایی و زمانی به سطح گسترده‌ای از دانش دسترسی داشته باشند.

هوش مصنوعی در آینده

تا اینجا با هم تاریخچه هوش مصنوعی را مرور کردیم و به زمان حال رسیدیم. هوش مصنوعی با سریع‌ترین سرعت ممکن در حال پیشرفت است. مسلماً هوش مصنوعی در سال‌های آینده پیشرفته‌تر خواهد شد و میزان خطای آن از چیزی که اکنون هست هم کمتر می‌شود. اکنون هم می‌توانیم در بسیاری از زمینه‌ها از AI استفاده کنیم و مطمئن باشیم که خطایی وجود ندارد.

روزی، هوش مصنوعی و نوع بشر ممکن است به شکلی در کنار هم زندگی کنند که انسان‌ها و انسان‌نماها از یکدیگر قابل تشخیص نباشند!

خطرات هوش مصنوعی

اگرچه پیشرفت در هوش مصنوعی، زندگی را در تمامی جنبه‌های مختلف برای انسان ساده و تاثیرات مثبتی را به ارمغان داشته است؛ اما هوش مصنوعی همچنین می تواند خطرات و تهدیدهایی را برای آینده بشریت به وجود آورد!

 از جمله این خطرات جایگزینی انسان ها توسط ماشین‌ها و خطر از بین رفتن حریم خصوصی و امنیت داده‌ها است.

حال باید دید آیا آینده هوش مصنوعی خطری بزرگ برای بشریت محسوب می‌شود یا می‌توان راهی را برای جلوگیری از تاثیرات منفی و تهدیدات این حوزه یافت.

سایت هوش مصنوعی

امروزه میزان پیشرفت و توسعه پژوهش‌های این حیطه در جنبه‌های مختلف بسیار سریع است؛ و روز به روز تکنولوژی‌های جدید با هوش مصنوعی تولید و یا ابزارهای قدیمی بروز می‌شوند. اگر به اخبار هوش مصنوعی علاقه‌مند هستید و دوست دارید از جدیدترین رویدادهای این حوزه با خبر شوید؛ ایرانتک را از دست ندهید! شما عزیزان با مراجعه به سایت ایرانتک می‌توانید از اخبار و مقالات فناوری‌های جدید و هوش مصنوعی مطلع شوید.

سخن پایانی

در این مطلب، به بررسی تاریخچه هوش مصنوعی از ابتدا و روندهای پیشرفت آن از سال‌های اولیه‌ی ظهور، خطرات و اکتشافات آن در سال‌های اخیر پرداختیم. شما عزیزان می‌توانید سوالات خود را در این زمینه با کارشناسان ما در میان بگذارید.

---

سوالات متداول

تاریخچه هوش مصنوعی در ایران؟

هوش مصنوعی در ایران به طور دقیق مشخص نیست، اما می توان گفت که از اوایل دهه ۱۳۵۰،  با ورود کامپیوتر به ایران، تحقیقات در این زمینه آغاز شد. در آن زمان، هوش مصنوعی بیشتر به عنوان یک شاخه از علوم کامپیوتر شناخته می‌شد و کاربردهای آن محدود به حوزه‌های علمی و دانشگاهی بود.

سازنده هوش مصنوعی کدام کشور است؟

کارل چاپک، نمایشنامه نویسی اهل کشور چک، نمایشنامه علمی تخیلی به نام ربات‌های جهانی روسوم را منتشر و ایده افراد مصنوعی را معرفی کرد و آن را ربات نامید. این اولین کاربرد شناخته شده از این کلمه بود